Alardus Amstelredamus, Passio Domini nostri…, 1523

Alardus Amstelredamus, Passio Domini Nostri Iesu Christi (de ‘kleine vierkante Passie’)
Amsterdam, Doen Pietersz., 2 april 1523
64 paginagrote houtsneden
10,9-11,0 x 7,60-7,90 cm
Gedateerd: 1520 (Steinbart nr. 78), 1521 (Steinbart nrs. 74, 80, 87, 92, 94)
Gemonogrammeerd: ja, behalve Steinbart nrs. 55, 66, 81, 84, 107

Deze rijk geïllustreerde uitgave van de Amsterdamse drukker Doen Pietersz. verscheen op 2 april 1523, zoals op het titelblad staat vermeld. Het boek bevat Latijnse teksten over de Passie van Christus van 19 vooraanstaande auteurs, die zijn verzameld door de Amsterdamse humanist Alardus (1491-1544). De teksten, gedrukt op de rechterpagina, gaan steeds vergezeld van een houtsnede op de linkerpagina. Niet alle houtsneden hebben betrekking op de Passie; ook de Zondeval en gebeurtenissen uit het leven van Jezus vanaf zijn jeugd zijn in de illustratiereeks opgenomen.

Uit een brief van Alardus, die als voorwoord is afgedrukt, blijkt dat het initiatief voor deze uitgave kwam van Pompeius Occo (1465-1537), een rijke Amsterdamse koopman, bankier en kunstliefhebber en de belangrijkste mecenas van Jacob Cornelisz. van Oostsanen.

Doen Pietersz. hergebruikte de houtsneden voor deze uitgave in een aantal andere uitgaven: de Stomme Passye uit de jaren 20 van de 16de eeuw, een Biblia Pauperum, een reeks Sibyllen en een reeks deugden en ondeugden.

Voorstellingen

De houtsneden verbeelden de volgende thema’s:

  • Zondeval
  • Verdrijving uit het paradijs
  • Verkondiging
  • Visitatie (bezoek van Maria aan haar nicht Elizabeth)
  • Geboorte van Christus
  • Aanbidding der koningen
  • Presentatie in de tempel
  • Vlucht naar Egypte
  • De twaalfjarige Jezus in de tempel
  • De doop van Christus
  • Verzoeking van Christus in de woestijn
  • Christus en de hoofdman van Kapernaüm
  • Christus in het huis van de Farizeeërs
  • Genezing van een blinde
  • Aankondiging van het lijden van Christus
  • Opwekking van Lazarus
  • Intocht in Jeruzalem
  • Verdrijving van de handelaren uit de tempel
  • Christus in het huis van de Farizeeërs
  • Verraad door Judas
  • Christus neemt afscheid van zijn moeder
  • Viering van het Pesach-maal
  • Voetwassing
  • Laatste Avondmaal
  • Christus in de hof van Getsemane
  • Christus wekt de slapende discipelen
  • De dienaars van de Farizeeërs vallen ter aarde
  • Judaskus
  • Gevangenneming van Christus
  • Christus voor Annas
  • Verloochening door Petrus
  • Christus voor Kaiafas
  • Bespotting van Christus
  • Christus voor Pilatus
  • Christus wordt van Herodes weggebracht
  • Maria vol van smart, met Jozef
  • Christus wordt van Pilatus weggebracht
  • Geseling
  • Doornenkroning
  • Ecce Homo
  • Pilatus wast zijn handen in onschuld
  • Maria vol van smart
  • Kruisdraging
  • Zweetdoek van Veronika
  • Christus wordt ontkleed
  • Kruisnageling
  • Christus aan het kruis tussen de twee misdadigers
  • Soldaat steekt zijn lans in Christus’ zij
  • Christus aan het kruis met Maria en Johannes
  • Christus in het voorgeborchte
  • Kruisafneming
  • Bewening
  • Graflegging
  • Opstanding
  • Christus verschijnt aan zijn moeder
  • De drie vrouwen bij het lege graf
  • Christus als tuinman
  • Christus en de Emmaüsgangers
  • De ongelovige Thomas
  • Hemelvaart
  • Uitstorting van de Heilige Geest
  • Laatste Oordeel
  • Maria vol van smart
  • Maria als koningin van de hemel
  • Vijf wapenschilden

alardus_passio_1523_zondeval alardus_passio_1523_christus_weggevoerd alardus_passio_1523_maria_schmerzensmutter alardus_passio_1523_bewening alardus_passio_domini_nostri_1523_wapenschilden

Literatuur

Steinbart 1937, nrs. 54-119

Möller 2005, p. 166-178

Meuwissen 2014, cat. 47.a.1-8, b, c, d, e